Hình tượng con sông Đà trong tùy bút "Người lái đò sông Đà" - Nguyễn Tuân

1. Vẻ hung bạo của con Sông Đà trong bút ký người lái đò sông đà Nguyễn tuân

a. Mở bài

Tây Bắc ư? Có riêng gì Tây Bắc

Khi lòng ta đã hóa những con tàu

Tây Bắc đã trở thành vùng đất hứa của thi ca nghệ thuật muôn đời. Đặc biệt trong những năm miền Bắc đang tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội Nhiều nhà thơ nhà văn đã đến với nơi đây Để tìm cho mình Những nguồn cảm hứng mới trong đó có Nguyễn tuân. Ông đã thăng hoa trên chính mảnh đất này với tập " Tùy bút Sông Đà" với linh hồn là bút chì người lái đò Sông Đà. Bài văn Được dệt nên bằng thứ ngôn ngữ điêu luyện, Những đoạn tả đèo cao vực sâu, thác nước dữ dội hòa quyện kết hợp cùng về đẹp thiên nhiên hùng vĩ thơ mộng trữ tình. Và lấp lánh giữa bao vẻ đẹp đó chính là hình ảnh con Sông Đà mang nét hung bạo , dữ dội mà hùng vĩ, đầy cá tính.

b. Thân bài

a. Vẻ đẹp trước tiên được thể hiện ở dòng chảy của con Sông Đà

Như lời đề từ ngay phần mở đầu bài văn " Chúng thủy giai đông tẩu - Đà giang độc Bắc lưu" . Mọi con sông đều chảy về hướng Đông, chỉ riêng con sông Đà là theo hướng Bắc mà chảy. Chính đặc điểm thú vị này đã tại nên nét cá tính rất riêng, rất ngang ngược và đầy độc đáo cho Đà giang.

b. Vẻ hùng vĩ, dữ dội của dòng sông Đà còn biểu hiện ở những vách đá đầy hiểm trở và đáng sợ đối với con người

Tác giả miêu tả cụ thể, sống động với nhiều chi tiết đặc sắc những vách đá hẹp và cao chót vót " dựng vách thành, chỉ lúc đúng ngọ mới có mặt trời" gợi cảm giác âm u, lạnh lẽo đến mức " đang mùa hè mà cũng thấy lạnh" .
Qua cách miêu tả của tác giả người đọc Được truyền một cảm giác chân thực Đến mức như đang đứng ở ngay trước mặt con Sông Đà ấy , Dường như chính họ cũng cảm thấy sờn sợn và sợ hãi khi phải qua quãng ấy : " vách đá thành chẹt lòng Sông Đà như một cái yết hầu" rồi " cảm thấy mình như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ nào.. vừa tắt phụt đèn điện".
Bằng nghệ thuật miêu tả cùng các biện pháp tu từ như nhân hóa , so sánh liên tưởng tưởng tượng , Nguyễn tuân Đã khiến người đọc cảm nhận rõ hơn bao giờ hết sự nguy hiểm của vách đá Sông Đà

c. Con Sông Đà với vẻ đẹp hùng vĩ được gợi lên qua những nét miêu tả ở quãng mặt ghềnh Hát Lóong.

" dài hàng cây số nước xô đá đá xô sóng , sóng xô gió , cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm" , Câu văn dài , nhiều về các vế móc xích nối lên nhau Đặc biệt Nhịp thơ nhanh mạnh kết hợp với các từ động từ mạnh , Từ láy, Nghệ thuật điệp " xô " , " cuồn cuộn ", " gùn ghè" đã đặc tả bức tranh sông nước quả thật vô cùng chân thực gợi lên một cuộc truy đuổi dữ dội , quyết liệt của sóng nước Sông Đà hòng cướp đi sinh mạng của bao con người Sông Đà đã phát huy hết sức mạnh của mình nhằm tấn công con người.

d. Đặc biệt nét hung bạo dữ dội của con Sông Đà được thể hiện rõ nét hơn bao giờ hết ở hình ảnh những cái hút nước xoáy tít cả đáy

với biện pháp so sánh kết hợp với trí tưởng tượng phong phú của mình , Nguyễn Tuân Đã có những phát hiện vô cùng thú vị khi miêu tả những cái hút nước ở quãng Tà Mường Vát.
Đó là " Những cái hút nước giống như cái giếng bê tông", Âm thanh của nước thì được nhân hoá Lên thành " thở và kêu như cửa cống cái bị sặc". Đặc biệt cách dùng từ độc đáo " xoáy tít đáy" đã gợi tả một cách cụ thể , ấn tượng những hút nước sâu và nguy hiểm, mặt sông có những vòng xoáy nhanh và mạnh. Cái cảm giác đầy gay cấn, hồi hộp khi chèo qua quãng sông ấy " y như là ô tô sang số ấn ga cho nhanh" xuất phát từ những liên tưởng thật độc đáo và thú vị. Tác giả đặt mình vào vị trí của con người trên thuyền khi đi qua quãng ấy , sự nguy hiểm còn được Minh họa bằng những dẫn chứng rất sinh động có những thuyền đã bị cái hút đổ xuống thuyền chồng ngay cây chuối ngược ... tan xác ở khuỷnh sông dưới.
Để có được những góc nhìn Đầy đủ và đa chiều, tác giả đã mượn góc nhìn điện ảnh để chuyển lại cho người đọc những cảm nhận Vô cùng chân thực về con Sông Đà, nguyễn tuân hình dung về một anh quay phim nào dám ngồi vào một thuyền " rồi cho cả thuyền cả mình cầm máy quay xuống đây cái hồ Sông Đà " rồi nhìn ngược lên" làm cho hình ảnh về những cái hút hiện lên rõ nét như miệng con thuỷ quái khổng lồ cố nuốt chửng bất cứ thứ gì đi qua đó. Hình ảnh những cái hút nước được miêu tả cụ thể, tỉ mỉ từ hình dáng, màu sắc, âm thanh, sự vận động dữ dội. Bằng vốn sống phong phú và trí tưởng tượng sáng tạo, Nguyễn Tuân đã tô đậm mức độ khủng khiếp của những cái hút qua hàng loạt các hình ảnh so sánh, liên tưởng độc đáo vừa giúp người đọc hình dung về những cái hút như những hung thần tàn bạo vừa khiến họ cảm thấy ghê sợ, khó bứt thoát khỏi những ghê người mà ma lực ngôn từ Nguyễn Tuân đã truyền đến cho họ .

e. nét hoang sơ của con sông Đà đã được Nguyễn Tuân khắc hoạ qua những nét đặc tả về thác đá

Âm thanh thác nước được cảm nhận từ xa tới gần với thủ pháp nhân hoá " oán trách" , " van xin", " khiêu khích", " giọng găng mà chế nhạo" kết hợp với phép so sánh " rống lên như tiếng 1 ngàn con trâu mộng đang lồng lộn giữa rừng vầu, rừng tre nứa nổ lửa... gầm thét với đàn trâu da cháy bùm bùm" . Dòng thác dường như đã mở hết âm lượng, tiếng thét của thiên nhiên bừng bừng, phấn khích, mạnh mẽ và man dại. Từ những âm thanh đó, tác giả giúp người đọc cảm nhận được tính cách hung dữ y như 1 con thuỷ quái khổng lồ với những âm thanh cuồng loạn, khiêu khích.
Đặc biệt tác giả sử dụng phép so sánh với những hình ảnh ở thế hoàn toàn đối lập . Lấy lửa để tả nước, lấy rừng để tả sông, lấy trâu mộng để tả thác nước như réo, oán trách, van xin... Cách miêu tả của tác giả rất độc đáo nhờ thủ pháp so sánh kết hợp với lối viết riêng đã gơij ra nhiều trường liên tưởng, tưởng tượng phong phú. Nhờ đó, ta thấy được, Nguyễn Tuân quả là 1 nhà văn có tầm.
Qua thủ pháp nhân hoá, Nguyễn Tuân đã thổi hồn cho đá, biến chúng thành những gương mặt với hành động rất "tướng" với chân dung, diện mạo " ngỗ ngược, hòn nào cũng nhăn nhúm méo mó" , hình dáng, phong thái thì " bệ vệ oai phong lẫm liệt" rồi còn " hất hàm", " thách thức", mỗi lần xuất hiện bóng dáng cái thuyền nào là chúng bèn " nhổm cả dậy", " vồ", " chặn ngang", "đánh tan"," tiêu diệt" cho bằng được cái thuyền. Thủ pháp nhân hóa đã phát huy tính độ tác dụng để làm nổi bật tính cách đầy hung bạo độc ác yêu chiến. Hình như Sông Đà đã giao việc cho mỗi hòn với nhiệm vụ tiêu diệt con người. Những hòn đảo ấy trong cảm nhận của Nguyễn tuân là những tên chiến binh với nhiệm vụ khác nhau nhằm giúp con chuyển vào để tiêu diệt. Chỉ vài dòng đặc tả thôi cũng đủ khiến nơi đây trở thành nỗi sợ khủng khiếp đối với những kẻ yếu bóng vía.
Đá kết hợp với nước bày binh bố trận thành 3 tuyến tấn công: hàng tiền vệ, tuyến giữa, boong-ke chìm và pháo đài nổi. Sóng nước hò la thanh viện Để uy hiếp tinh thần con người. Sông Đà đã huy động sức mạnh tổng lực của mình " ùa vào mà bẻ gãy cán chèo", " Sông nước như thể quân liều mạng", đá trái, thúc gối vào bụng và hông thuyền", " Đội cả thuyền lên bám lấy thuyền như đồ vật túm thắt lưng ông đò".

f. Qua những dòng văn miêu tả về trận thạch thuỷ sông Đà, Nguyễn Tuân lại một lần nữa làm người đọc rùng mình trước tâm địa hiểm độc, đáng sợ của con sông Đà.

Binh pháp thần sông thần đá đầy bí hiểm , thạch trận được bố trí thành ba trùng vi. Ở các trùng vi nhiều cửa tử mà chỉ có một cửa sinh và đặc biệt vị trí cửa sinh thường xuyên thay đổi.
- Ở trùng vi thạch trận vòng thứ 1, cửa sinh nằm lập lờ bên phía tả ngạn.
- Đến trùng vi thứ 2,cửa sinh lại biến hoá qua phía bờ hữu ngạn.
- Đến vòng cuối cùng, cửa sinh nằm ngay giữa 2 hòn đá hậu vệ.
Đọc đến đây, ta nghĩ ngay đến trận đồ bát quái của Khổng Minh khi xưa chỉ có điều trận địa nay đã chuyển xuống mặt nước Sông Đà.
Nguyễn Tuân sử dụng hoàng loạt thuật ngữ quân sự như binh pháp, pháo đài, cửa sinh cửa tử, đánh khuýp quật vu hồi, mai phục, trùng vi thạch trận, hậu vệ, boong-ke chìm, pháo đài nổi.... tạo không khí căng thẳng , kịch tính như 1 trận chiến thực sự giữa con người và thiên nhiên đã diễn ra hàng bao thế kỉ.
2. Vẻ đẹp trữ tình của sông Đà  >> Xem tiếp